Psychosomatische fysiotherapeut Jaap

Wie is fysio jaap?

"Perspectief is alles"

Als psychosomatisch fysiotherapeut geef ik mensen perspectief wanneer ze het gevoel hebben de grip of balans in hun leven te verliezen.

Het leven brengt grote maatschappelijke, sociale en emotionele uitdagingen met zich mee. Iedereen doet zijn best en heeft een unieke achtergrond, maar soms kan het gebeuren dat je uit balans raakt.

Als psychosomatisch fysiotherapeut help ik mensen om weer in balans te komen. Veel mensen met aanhoudende lichamelijke klachten ervaren een gebrek aan controle over hun situatie. Mijn doel is om hen te ondersteunen die controle stap voor stap terug te winnen. Dit doe ik door inzicht te geven in wat er in het lichaam gebeurt en samen te reflecteren. Daarnaast kijken we naar hoe gezondere keuzes gemaakt kunnen worden, met oog op een toekomst die beter in balans is.

Thema’s zoals stress, energie, emoties, grenzen, spelenderwijs leren en veiligheid staan centraal in mijn aanpak.

Ik werk vanuit mijn kennis van de fysiotherapie, psychosomatische fysiotherapie en mijn eigen levenservaring.

Het is een prachtig, complex en veelzijdig vak, waarin de mens in zijn geheel centraal staat.

Ik had de drang om mijn gedachtegang op papier te zetten. Ik was begonnen met een blog waarin humor, satire en de gezondheidszorg terugkwamen. Mensen reageerden enthousiast, en ik kreeg er zelf ook energie van. De reacties waren zo positief dat ik mijn eigen domeinnaam heb gekocht voor het mooiste vak ter wereld: psychosomatische fysiotherapie.

Psychosomatische fysiotherapie is een prachtig vak.

Hoeveel ervaring als fysiotherapeut?

Ervaring in fysiotherapie

Fysiotherapie

Behandelingen

300

Websitebezoekers

6 Jaar

11520+

Waarom een psychosomatische fysiotherapie website?

We staan voor grote uitdagingen in de psychosomatische zorg. De zorg stroomt over, en de complexiteit van de cliënten neemt toe. Ik heb maar beperkte tijd om psychosomatisch te behandelen in de behandelkamer, 1-op-1, dus daarom moet ik digitaliseren. Ik wil meer mensen bereiken. Helaas kan ik maar een patiënt of 50 per week zien, voordat ik volledig uitgeblust op de bank plof in het weekend. Mijn ambitie is groter. Ik wil meer mensen helpen, dus "Jaap" moet schaalbaar worden, en dat kan alleen online.

27 Jaar van Brabantse bodem.

Missie

"Mijn missie is om psychosomatische fysiotherapie bekend en erkend te maken in Nederland, zodat mensen de juiste zorg op de juiste plek ontvangen. Ik help patiënten zich voor te bereiden op de zorg en dat ze met de juiste hulpvragen op het juiste moment bij ons komen."

Ik geloof dat het van cruciaal belang is om ons vakgebied beter zichtbaar te maken, zodat zowel patiënten als zorgverleners weten wat psychosomatische fysiotherapie inhoudt en hoe wij hen kunnen ondersteunen. Door onze kennis en ervaring te delen via mijn website, social media en een podcast, draag ik bij aan de naamsbekendheid van de psychosomatisch fysiotherapeut. Dit helpt niet alleen om de juiste zorg op de juiste plek te bieden, maar bevordert ook de samenwerking tussen zorgprofessionals, wat essentieel is voor de toekomst van de zorg.

Ik zet mij in voor een duurzaam zorglandschap waarin de mens als geheel wordt gezien, waarbij lichaam en geest als één worden behandeld.

Mijn doel is om psychosomatische fysiotherapie bekender te maken, zodat zowel patiënten als zorgverleners ons tijdig inschakelen bij de juiste hulpvragen. Hiermee wil ik bijdragen aan een zorgsysteem dat effectiever, toegankelijker en efficiënter is, waarbij de schaarse zorgcapaciteit optimaal wordt benut. Door actief bij te dragen aan de zichtbaarheid van psychosomatische fysiotherapie. zodat we een zorgsysteem creëren dat toekomstbestendig is en waarin iedere patiënt de zorg krijgt die hij of zij verdient.

Visie

“De psychosomatisch fysiotherapeut is een onmisbare schakel in een toekomstbestendig zorglandschap waar de mens als geheel wordt gezien.“

Mijn visie als psychosomatisch fysiotherapeut is dat wij een essentiële rol spelen in de toekomstbestendigheid van de zorg.

In een zorgsysteem dat steeds meer onder druk staat door vergrijzing, personeelstekorten en stijgende kosten, kunnen wij het verschil maken door ons unieke perspectief te bieden. Wij zien de patiënt als een geheel, waar lichaam en geest onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

"Van een ziektebenadering naar een holistische benadering." Aldus Dr. Machteld Huber

Ik geloof dat wij als psychosomatisch fysiotherapeuten vooruitstrevend zijn door holistisch te kijken en de mens als geheel te zien. We lopen hiermee in lijn met ontwikkelingen zoals positieve gezondheid en Acceptance and commitment therapy. We denken niet in diagnoses, maar in mogelijkheden. Gedragsverandering en de cliënt regie teruggeven over hun gezondheid is waar wij in uitblinken. We mogen minder bescheiden zijn en we blijven naar mijn mening te veel in de behandelkamer met deze kennis. Die expertise, kennis en kunde mogen we uitdragen.

De Zorgtsunami

Hoe de psychosomatisch fysiotherapeut kan helpen de golven te bedwingen?

De Nederlandse zorgsector balanceert op een touw dat steeds strakker gespannen staat. Met stijgende zorgkosten, een toenemend tekort aan zorgprofessionals en dubbele vergrijzing dreigt een ‘zorgtsunami’ ons systeem te overspoelen. Het RIVM voorspelt dat zonder ingrijpen in 2040 één op de vier Nederlanders in de zorg zal moeten werken om aan de vraag te voldoen, terwijl de kosten tegen 2060 verdrievoudigen (zie figuur 1). Tegelijkertijd signaleren we wachttijden in de GGZ van wel zes maanden en een nijpend tekort aan huisartsen.

Toch biedt deze dreiging ook kansen, vooral voor psychosomatisch fysiotherapeuten, die met hun unieke aanpak bruggen slaan tussen lichaam en geest. Maar om onze rol optimaal te benutten, zullen we meer moeten samenwerken en ons beter moeten profileren in een snel veranderend zorglandschap.

Figuur 1 - Toekomstverkenning zorguitgaven 2015-2060 (RIVM)

Het kompas van de zorgtsunami

Deze zorguitdaging vraagt om een antwoord. Het antwoord van de zorg hierop is het Integraal Zorgakkoord, waaruit de Visie op de Eerstelijnszorg 2030 is ontwikkeld, met reacties van de beroepsgroepen die eruit voortkomen. Dit fungeert als kompas om te sturen naar een toekomstbestendig zorgsysteem. Hieruit ontstaan denkkaders waarin we spreken over het beter benutten van de capaciteit van de zorg, de juiste zorg op de juiste plek. Daarbij moet er in de zorg een meer integrale benadering komen, waarin er veel wordt samengewerkt tussen zorgverleners. Er wordt daarnaast een beroep gedaan op technologische ontwikkelingen zoals hybride zorg. Daarbij moet er goed voor de zorgverlener zelf gezorgd worden en moet onnodige druk worden vermeden. Administratieve taken moeten worden verminderd en de patiënt zal beter voorbereid moeten worden op zorg. Veel van de problematiek zal ook wenselijk in het sociale domein of dicht bij huis opgelost kunnen worden.

De psychosomatisch fysiotherapeut

De psychosomatisch fysiotherapeut speelt een onmisbare rol in een zorglandschap dat vraagt om maatwerk, samenwerking en mensgerichte zorg. Met onze expertise in de wisselwerking tussen lichaam en geest helpen wij patiënten hun klachten beter te begrijpen. Ons luisterend vermogen is onze kwaliteit, waarbij we autonomie en eigen keuzes centraal stellen. Wij sluiten hierdoor aan bij de behoeftes van de patiënt en beslissen samen over passend behandeldoelen. Dit versterkt de patiënt therapeut relatie en houdt het behapbaar voor een doelgroep met complexe problematiek en vaak lage belastbaarheid. Deze patiënt therapeut relatie bied de basis voor gezonde duurzame gedragsverandering bij de patiënt. In een tijd waarin mentale en fysieke gezondheid steeds meer als één geheel worden gezien, staan wij klaar om de mens in zijn totaliteit te ondersteunen. Samen werken we aan een gezondere, veerkrachtige toekomst, waarin perspectief en balans centraal staan.

Wij voegen hier zelfs een extra dementie aan toe namelijk lichaamsgericht werken. Wij stellen vragen als: Kan iemand zijn lichaam voelen en ervaren? Is iemand zich hiervan bewust, en is hij in staat zichzelf te reguleren? Als je de brug wilt slaan tussen lichaam en geest dan is het lichaam een prachtige ingang. hands-on de patiënt uitnodigen om zijn lichaam te voelen en ervaren, juist daar waar ze dachten grip en controle te zijn verloren. Patiënten bewust maken van en laten ervaren wat hun lichaam hen vertelt, biedt ongekende mogelijkheden.

De kracht van integratie: top-down en bottom-up

Onze combinatie van lichaamsgerichte en psycho-educatieve benaderingen zet ons op een unieke plek binnen het zorglandschap. We werken enerzijds met psycho-educatieve interventies top-down en anderzijds met haptonomische (in vivo), tactiele interventies bottom-up. De psychosomatisch fysiotherapeut betrekt letterlijk het hele lichaam bij de behandeling. Daarnaast dagen we patiënten spelenderwijs uit met psychomotorische interventies (in vivo), waardoor we hun karakter, persoonlijkheid en gedrag spelenderwijs kunnen spiegelen. Daarbij blijven we fysiotherapeut en zullen we als uitkomst meer gezond beweeggedrag stimuleren.

Nieuwe perspectieven: van klacht naar kracht

Daarbij sluit onze aanpak sluit naadloos aan op ontwikkelingen zoals Acceptance and Commitment Therapy en Positieve Gezondheid (zie figuur 2). We bewegen toe naar behandelingen die zich minder focussen op wat is er met me aan de hand? Wat doe ik niet goed? Naar wat is er mogelijk. In een zorglandschap waarin er steeds meer diagnoses langs elkaar lopen moeten we meer gaan kijken naar mogelijkheden en kansen en de mens in zijn totaliteit hierin meenemen. Wat gaat goed en wat kan beter? Waar wil de patiënt naartoe? Hoe kan de patiënt de kennis en tools aanrijken om zijn gezondheid zelf managen.

Figuur 2 - Positieve Gezondheid is een benadering binnen de gezondheidszorg die niet de ziekte, maar een betekenisvol leven van mensen centraal stelt. De nadruk ligt op de veerkracht, eigen regie en het aanpassingsvermogen van de mens en niet op de beperkingen of ziekte zelf.

We zien dat de profilering van de psychosomatisch fysiotherapeut zijn vruchten al afwerpt. De nieuwste richtlijnen erkennen onze expertise. Ze bevestigen dat de psychosomatisch fysiotherapeut een essentiële schakel is in de behandeling van langdurige pijnklachten en somatisch onverklaarbare klachten (SOLK / ALK). De Nederlandse vereniging van de fysiotherapie volgens de psychosomatiek werkt aan flyers die we kunnen verspreiden in de zorg in Nederland. In 2023 is ons nieuwe beroepsprofiel ontwikkeld met duidelijke kaders wat de psychosomatisch fysiotherapeut wel en niet behandeld en waar onze expertise en competenties liggen.

De psychosomatisch fysiotherapeut in het digitale tijdperk

We leven in een tijd waarin bijna alles binnen handbereik is. Met één druk op de knop kunnen we onze boodschappen bestellen, een vakantie boeken of zelfs ons medische dossier inzien. Maar terwijl de wereld digitaal versnelt, blijft een van de meest unieke disciplines in de zorg, de psychosomatische fysiotherapie, grotendeels offline. Dit is een gemiste kans.

De digitale samenleving biedt kansen die we niet mogen laten liggen. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek zoekt 75% van de Nederlanders online naar gezondheidsinformatie. Hoe vaak komen ze daarbij een psychosomatisch fysiotherapeut tegen? Zelden. Ons vakgebied groeit, krijgt erkenning in de zorg maar er is nog een stap te maken bij het grote publiek. Het is tijd dat we als beroepsgroep onze unieke expertise digitaal zichtbaar maken.

“Een passende voorbereiding en toeleiding naar de juiste zorg.”

Doelstelling 2 van de visie op eerstelijnszorg 2030.

De visie op eerstelijnszorg in 2030 benadrukt het belang van een passende voorbereiding op en toeleiding naar zorg. Dat begint met goede betrouwbare informatievoorziening, zodat patiënten weten waar ze terechtkunnen en welke hulpvragen passend zijn. Hier ligt een kans voor psychosomatische fysiotherapeuten gezien de online informatie tot nu toe beperkt beschikbaar is. Na eigen desk research en gesprekken met het NFP komen we tot de conclusie dat er weinig tot geen beeldmateriaal is van ons vak en dat informatie beperkt blijft tot pagina's van praktijkwebsites. Door juist actief deel te nemen aan de informatiesamenleving, kunnen we mensen met complexe psychosomatische vraagstukken eerder bereiken en helpen in het vinden van de juiste zorg en ondersteuning op het juiste moment.

De psychosomatisch fysiotherapeut heeft een unieke positie om een inspiratiebron te zijn, niet alleen voor patiënten maar ook voor andere zorgverleners en beleidsmakers. Wij laten zien hoe je de mens als geheel kunt zien en behandelen. Juist nu, in een tijdperk waarin lichaam en geest nog te vaak gescheiden worden gezien, werken wij naar een holistisch, belichaamd mensbeeld waarin deze scheiding verdwijnt.

"We bieden passende eerstelijnszorg met focus op gezondheid en kwaliteit van leven en waar van meerwaarde digitaal ondersteund."

Visie op eerstelijnszorg 2030.

De tijd is rijp om als beroepsgroep een prominente plek in de digitale samenleving te claimen. Niet alleen door onze kennis en kunde te delen, maar ook door patiënten en collega’s te inspireren met de passie die ik zie bij mijn collega's. We moeten laten zien wat er achter de deur van de behandelkamer gebeurt.

Het zorgsysteem beweegt richting een holistische aanpak, waarin de mens als geheel centraal staat. Wij zijn hier al jaren mee bezig. Maar zonder zichtbaarheid blijven we een goed bewaard geheim, terwijl de samenleving ons juist nú nodig heeft.

We hebben de kennis, de tools en de passie om anderen te helpen. Nu is het tijd om die passie te delen. Door digitale middelen in te zetten, worden we niet alleen een bron van kennis bij psychosomatische vraagstukken, maar ook een brug tussen zorgvragen en passende ondersteuning. Door onze lamp te laten branden, worden we de vuurtoren die patiënten, collega’s, samenwerkingspartners en beleidsmakers helderheid verschaffen bij complexe psychosomatische problematieken in de zorgtsunami.

Laten we de zorg toekomstbestendig maken.

Bijlage: onderbouwing

De zorgtsunami

Het RIVM schetst in zijn rapport 'Toekomstverkenning 2024' een zorgwekkend toekomstbeeld voor de Nederlandse gezondheidszorg. De sector staat voor grote uitdagingen door stijgende zorgkosten, een tekort aan zorgprofessionals en dubbele vergrijzing (1–3). Momenteel werkt één op de zes mensen in de zorg; zonder ingrijpen zal dit naar verwachting stijgen naar één op de vier in 2040 (4). De zorgkosten zullen bij ongewijzigd beleid zelfs verdrievoudigen tegen 2060 (4). Zorgverzekeraar CZ waarschuwde in 2022 al dat zorg niet altijd voor iedereen toegankelijk kan blijven. De grenzen van ons zorgsysteem zijn bereikt (5).

In de praktijk uit zich dit onder andere in een tekort aan huisartsen en aanzienlijke wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ), die kunnen oplopen tot wel zes maanden.

Het Integraal zorgakkoord

Als reactie hierop is het Integraal Zorgakkoord opgesteld, met als doel de zorg betaalbaar en toegankelijk te houden (4). Belangrijke speerpunten hieruit zijn:

1. Passende zorg en ondersteuning op de juiste plek, in samenwerking met de patiënt.

2. Focus op gezondheid in plaats van alleen klachtenbestrijding.

3. Versterking van samenwerking tussen verschillende zorgdomeinen.

Visie eerstelijns zorg 2030

Op basis van het Integraal Zorgakkoord is op 30 januari 2024 een brief verstuurd naar de Tweede Kamer over de visie voor eerstelijnszorg in 2030, met onder andere de volgende doelen (6):

1. Vermindering van de druk op de eerstelijnszorg.

2. Betere voorbereiding van de patiënt voor de eerstelijnszorg.

3. Passende zorg met nadruk op kwaliteit van leven.

4. Efficiënter gebruik van capaciteit binnen de eerstelijnszorg.

5. Hechte samenwerking tussen zorgprofessionals binnen wijken en dorpen, zodat gezondheidsproblemen en knelpunten proactief kunnen worden aangepakt. A. Goede bereikbaarheid van de eerstelijnszorg. B. Verbetering van samenwerking met het sociale domein, de tweede en derde lijn zorg en langdurige zorg. C. Realisatie van een 24/7 infrastructuur binnen de eerstelijnszorg voor crisissituaties.

Jaarplan KNGF

Het KNGF heeft als reactie op deze ontwikkelingen het jaarplan voor 2024 gepresenteerd met drie speerpunten (7):

1. Een sterke positie binnen het zorgstelsel.

2. Regionale samenwerking.

3. Stimulering van beweegzorg en zorg voor bewegen.

Beroepsprofiel psychosomatisch fysiotherapeut

In mei 2023 is het vernieuwde beroepsprofiel van de psychosomatisch fysiotherapeut gepubliceerd, waarmee het vakgebied duidelijkere kaders krijgt (8). Dit profiel bevestigt de belangrijkste thema’s, zoals hierboven beschreven. Voor de psychosomatisch fysiotherapeut betekent dit dat de doelgroep vaak oudere patiënten met complexere klachten bevat. Het is essentieel dat wij in de eerstelijnszorg een hecht samenwerkingsverband ontwikkelen, gericht op gezondheid gedreven zorg met de nadruk op kwaliteit van leven. Hierbij zijn regionale en integrale samenwerkingen en sterke verbindingen met de wijk en het sociale domein cruciaal (8).

Nationale vereniging voor fysiotherapie volgens de psychosomatiek.

Een groot onderdeel van regionale en integrale samenwerkingen begint bij dat je elkaar kunt vinden en bereiken. De Nederlandse vereniging voor fysiotherapie volgens de psychosomatiek (NFP) werkt momenteel aan een folder over psychosomatische fysiotherapie. Deze kan vervolgens verspreid worden in behandelkamers en gezondheidscentra in Nederland om duidelijke informatie te verschaffen en zichtbaarheid van het vakgebied te vergroten. Daarnaast worden we steeds vaker benoemd als betrouwbare partner in psychosomatische zorg zoals richtlijnen over ALK en chronische pijn (9).

Na in gesprek te zijn gegaan met Wineke Snel van de afdeling PR en communicatie blijkt dat de profilering van de psychosomatisch fysiotherapeut toch een aandachtspunt blijft. Wineke Snel geeft zelf aan dat er geen tot weinig beeldmateriaal is van ons vak. Dit is ook terug te zien aan bijvoorbeeld de foto op de website van NFP het beeldmateriaal op de website van het NFP (zie figuur 1 en 2). Na het bespreken met collega’s komen we tot de conclusie dat deze beeldvorming verbeterd kan worden.

Figuur 1 – Foto op de website van het NFP

Het digitale tijdperk

We leven in een tijdperk van digitale revolutie, waarin technologie en kunstmatige intelligentie (AI) een steeds grotere rol spelen. Onze samenleving wordt steeds digitaler, wat duidelijk blijkt uit het mediagebruik van de gemiddelde Nederlander. Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP, 2018) consumeert de Nederlander gemiddeld 8 uur en 23 minuten media per dag, waarvan 45 minuten specifiek wordt besteed aan het zoeken naar online informatie (10). Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS, 2023) rapporteert bovendien dat 75% van de Nederlanders in 2023 bij gezondheidsvraagstukken online op zoek gaat naar informatie (11). Deze cijfers benadrukken hoe sterk digitale platforms geïntegreerd zijn in ons dagelijks leven, ook als het gaat om het verkrijgen van medische informatie.

In de online wereld zien we echter dat een overkoepelende, betrouwbare en toegankelijke informatiebron over psychosomatische fysiotherapie ontbreekt. Vergelijkbare beroepsgroepen zoals psychologen en haptonomen hebben talloze voorbeelden online, zoals psycholoog.nl of hapto.nl. Wanneer je "psychomotorische therapie" zoekt op YouTube, verschijnen er tientallen kanalen die hun passie voor dit vak op een enthousiaste manier delen.

Bij psychosomatische fysiotherapie daarentegen is er weinig beeldmateriaal beschikbaar. De informatie die er is, beperkt zich vaak tot korte pagina’s op praktijkwebsites met uiteenlopende inhoud, volgens het NFP en mijn eigen onderzoek. Het lezen van complexe informatie kan bovendien een uitdaging zijn voor een deel van onze doelgroep. Uit gegevens van het sociaal cultureel planbureau blijkt dat 2,5 miljoen Nederlanders moeite hebben met lezen en schrijven, wat neerkomt op ongeveer 18% van de bevolking (10). Voor deze groep is het lastig om medische informatie te begrijpen en toe te passen. Het is daarom belangrijk dat wij onze communicatie toegankelijk maken door eenvoudige taal te gebruiken, visuele ondersteuning zoals video’s en afbeeldingen in te zetten, en interactieve digitale tools aan te bieden. Dit maakt de zorg inclusiever en helpt een breder publiek te bereiken.

Juist nu er een toenemende vraag is naar psychologische zorg en lange wachttijden in de GGZ, is er behoefte aan duidelijke informatie en samenwerkingen op dit gebied. De psychosomatisch fysiotherapeut heeft een unieke positie in het zorglandschap, met expertise die lichaam en geest verbindt. Meer bekendheid over onze rol kan zowel patiënten als zorgprofessionals helpen om passende hulpvragen te formuleren en onze expertise op het juiste moment in te zetten. Dit sluit aan op de ontwikkelingen van het IZA en de visie op de eerstelijnszorg voor 2030 (4,6).

Hoewel er top-down al stappen worden gezet, zoals richtlijnen waarin psychosomatische fysiotherapie steeds vaker genoemd wordt en initiatieven van het NFP met een nieuwe flyer om onze profilering te versterken, is er ook behoefte aan een bottom-up-aanpak vanuit de therapeuten zelf.

De digitale wereld biedt echter een unieke kans om betrouwbare, toegankelijke informatie over ons vakgebied te delen. Door meer zichtbaar te zijn op digitale platforms, kunnen we niet alleen patiënten informeren en bewust maken van onze expertise, maar ook onze rol in het bredere zorgsysteem versterken. Dit draagt bij aan betere verwachtingen bij zowel patiënten als zorgverleners en bevordert “de juiste zorg op de juiste plek”. Daarnaast bereiden we de patiënt beter voor de eerste lijn en zal hopelijk onze expertise vaker voorbij komen in het sociale domein. Dit sluit aan bij het IZA en de richting waar we de zorg naartoe beweegt.

Concluderend

Concluderend laat de zorgtsunami zien dat de grenzen van het huidige zorgsysteem bereikt zijn, waardoor samenwerking en de juiste zorg op de juiste plek essentiëler worden dan ooit. Hoewel er top-down stappen worden gezet via richtlijnen, het Integraal Zorgakkoord en initiatieven zoals de nieuwe NFP-flyer, ontbreekt er een krachtige bottom-up-beweging vanuit psychosomatische fysiotherapeuten zelf. Door in te spelen op het digitale tijdperk kunnen we onze zichtbaarheid vergroten en onze unieke expertise onder de aandacht brengen bij patiënten en zorgverleners. Toegankelijke, visueel ondersteunde en laagdrempelige online informatie kan niet alleen patiënten beter voorbereiden en bewust maken van onze rol, maar ook bijdragen aan meer samenwerking en erkenning binnen het zorglandschap. Dit is een cruciale stap richting duurzame, inclusieve zorg die aansluit bij de visie van de eerstelijnszorg voor 2030.

Bronvermelding

1. RIVM. Gezond ouder worden in nederland [Internet]. 2011. Beschikbaar op: https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/270462001.pdf

2. RIVM. Zorguitgaven blijven tot 2060 stijgen, gemiddeld met 2,8 procent per jaar [Internet]. 2020. Beschikbaar op: https://www.rivm.nl/nieuws/zorguitgaven-blijven-tot-2060-stijgen-gemiddeld-met-28-procent-per-jaar#:~:text=Naast%20de%20uitgaven%20voor%20ziekenhuiszorg,291%20miljard%20euro%20in%202060.

3. Huisartsentekort in nederland [Internet]. Beschikbaar op: https://www.lhv.nl/wp-content/uploads/2022/03/infographic-huisartsentekorten-2022.pdf

4. Integraal Zorgakkoord: Samen werken aan gezonde zorg. [Internet]. 2022 [geciteerd 29 oktober 2024]. Beschikbaar op: n https://www.rijksoverheid.nl/documenten/ rapporten/2022/09/16/integraal-zorgakkoord-samen-werken-aan-gezonde-zorg

5. CZ. CZ verhoogt basispremie met 3,75 [Internet]. 2022 [geciteerd 29 oktober 2024]. Beschikbaar op: https://nos.nl/artikel/2451938-cz-verhoogt-basispremie-met-3-75-euro-zorggrens-is-bereikt

6. InEen, LHV, NHG, Patiëntenfederatie, ZN, ActiZ, V&VN, Zorgthuisnl, KNMP, KNGF, Paramedisch Platform NL, Verenso, NVAVG, VNG, Sociaal Werk Nederland, VWS, NZa en Zorginstituut Nederland. Visie eerstelijnszorg 2030 [Internet]. 2024 [geciteerd 29 oktober 2024]. Beschikbaar op: https://open.overheid.nl/documenten/5a92918b-0fab-4998-bd42-9488e0911de0/file

7. KNGF. Trots in beweging KNGF jaarplan 2024. 2024 [geciteerd 29 oktober 2024]. Trots in beweging KNGF jaarplan 2024. Beschikbaar op: https://www.kngf.nl/app/uploads/2024/07/kngf-jaarplan-2024.pdf

8. Mulders N, Boersma R, Ljntema R, coppoolse R. Beroepscompetentieprofiel psychosomatische fysiotherapie NFP. 2009.

9. NVvP. Federatie medisch specialisten. 2010 [geciteerd 30 november 2024]. SOLK en somatoforme stoornissen. Beschikbaar op: https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/somatisch_onvoldoende_lichamelijke_verklaarde_klachten/somatisch_onvoldoende_verklaard_-_startpagina.html

10. Sociaal en cultureel planbureau. Trends in Media:Tijd [Internet]. [geciteerd 30 november 2024]. Beschikbaar op: https://digitaal.scp.nl/trends-in-mediatijd/media-binnen-tijdsbesteding/

11. Centraal bureau voor de statistiek. Nederlander steeds vaker online voor medische diensten. [Internet]. 2023 [geciteerd 30 november 2024]. Beschikbaar op: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2023/07/nederlander-steeds-vaker-online-voor-medische-diensten