127 Onmisbare & Krachtige Gidsen: emotie lijst

Wat zijn emoties en gevoelens?

Emoties en gevoelens lijken op elkaar, maar ze zijn niet exact hetzelfde. Emoties zijn snelle, automatische reacties van je brein en lichaam op wat er gebeurt. Denk aan een schrikreactie bij een hard geluid of een warme golf van blijdschap als je goed nieuws krijgt. Gevoelens zijn de bewuste beleving van die emotionele reacties. Ze duren vaak langer, zijn genuanceerder, en worden beïnvloed door je gedachten, herinneringen en context. Dit onderscheid is praktisch: als je de lichamelijke signalen (emotie) en je interpretaties (gevoel) kunt herkennen, kun je jezelf effectiever sturen.

Waarom is een emotie lijst zo handig? Omdat woorden richting geven. Wat je kunt benoemen, kun je beter begrijpen – en wat je begrijpt, kun je beter sturen. Het verschil tussen “boos” en “geïrriteerd” is niet alleen semantiek. Het bepaalt hoe je reageert. Als je merkt dat je “geprikkeld” bent in plaats van “woedend”, kies je misschien eerst voor een korte pauze en ademhalingsoefening, in plaats van een pittige e-mail te sturen waar je later spijt van krijgt. Een goede emotie lijst helpt je dus om preciezer te communiceren met jezelf en met anderen.

Emoties hebben drie componenten: (1) lichamelijk (hartslag, spierspanning, ademhaling), (2) cognitief (gedachten, interpretaties), en (3) gedrag (wat je vervolgens doet of wilt doen). Neem angst als voorbeeld. Lichamelijk voel je misschien koude handen of een versnelde hartslag. Cognitief denk je: “Dit gaat mis.” Gedragsmatig wil je vluchten of vermijden. Door elk onderdeel te herkennen, kun je ook op elk onderdeel ingrijpen: je ademhaling vertragen, je gedachten uitdagen (“Wat zijn de feiten?”), en je gedrag bewust kiezen (een kleine, haalbare stap zetten).

Gevoelens zijn vaak gelaagd. Je kunt blij zijn voor een vriend(in) die promotie maakt en tóch een prikkel van jaloezie voelen. Dit is normaal. Een rijke emotionele woordenschat maakt ruimte voor die complexiteit. Als je “trots en nerveus tegelijk” kunt zeggen, hoef je niet te doen alsof het maar één ding is. Zo voorkom je zwart-witdenken en vergroot je je veerkracht.

Ook context doet ertoe. Culturele normen bepalen hoe sterk mensen emoties tonen en welke woorden ze gebruiken. In sommige omgevingen wordt “kwetsbaarheid” gezien als kracht, elders als zwakte. Door jezelf af te vragen: “Wat voel ik écht, en wat verwacht de omgeving?” scheid je jouw innerlijke kompas van sociale druk.

Ten slotte: emoties zijn tijdelijk én nuttig. Ze geven richting (angst waarschuwt, boosheid beschermt grenzen, verdriet vraagt om steun, blijdschap nodigt uit tot verbinden). Het doel is niet “altijd positief” voelen, maar leren surfen op de golf: opmerken, benoemen, begrijpen en kiezen. Met de emotie lijst hieronder krijg je woorden, voorbeelden en oefeningen om dat dagelijks te oefenen – thuis, op school en op het werk.

Waarom een emotie lijst gebruiken?

Een lijst biedt: (1) precisie (het juiste woord), (2) perspectief (zien dat gevoelens normaal en menselijk zijn), (3) regulatie (gerichter ademen, bewegen, spreken), (4) relatiekracht (duidelijk, respectvol communiceren), en (5) groei (leren van triggers en patronen). In coaching, therapie, onderwijs en leiderschap is dit een low-tech, high-impact tool.

Volledige emotie lijst (A–Z)

Kernemoties met varianten (niet uitputtend, wel praktisch):

A: afgunst, afgewezen, alert, angstig, opgelucht (antoniem), aandachtig
B: bang, bedroefd, bezorgd, blij, boos, bewogen
C: chaotisch, comfortabel, compassievol, opgelaten
D: dankbaar, defensief, dolblij, droevig
E: eenzaam, energiek, enthousiast, ergerlijk
F: gefrustreerd, fier (trots), flexibel (gevoel van ruimte)
G: gelaten, geprikkeld, gespannen, gelukkig, gerustgesteld, geëmotioneerd
H: hopeloos, hoopvol, hulpeloos, hunkerend
I: geïrriteerd, geïnspireerd, jaloers (technisch J), ingehouden
J: jaloers, jeugdig-vrolijk, jubelend
K: kalm, krachtig, kwetsbaar, kribbig
L: leeg, liefhebbend, luchtig, opgelucht (ook O)
M: moedeloos, moedig, mild, mistroostig
N: nerveus, nostalgisch, nuchter
O: opluchting, ongeduldig, onrustig, ontroerd, overweldigd
P: paniekerig, positief, prikkelbaar, passief, trots
R: radeloos, rusteloos, relaxed
S: schaamtevol, schuldig, somber, strijdlustig, speels
T: teleurgesteld, onzeker (technisch U), trots, teder
U: onzeker, uitgeput, opgelucht (antagonistisch)
V: verdrietig, verward, verlegen, verontwaardigd, verbonden
W: wantrouwig, wanhopig, warm, weerzin, woedend
Z: zachtaardig, zorgelijk, zenuwachtig, zelfverzekerd

Positieve emoties lijst

Hieronder een rijke lijst met positieve emoties en gevoelswoorden, inclusief korte hints voor gebruik in gesprekken of reflectie:

• Blij / vrolijk / opgewekt – “Ik voel me opgewekt na dat gesprek.”

• Dankbaar – benoem waarvoor precies: “Ik ben dankbaar voor je tijd.”

• Trots – op jezelf of anderen; specificeren helpt (“Ik ben trots dat ik bleef oefenen”).

• Liefdevol / warm / genegen – verbindt; gebruik bij waardering en steun.

• Hoopvol – toekomstgericht; koppel aan kleine volgende stap.

• Kalm / ontspannen / zen – beschrijf ook lichaamsgevoel (zachte schouders).

• Gerustgesteld / opgelucht – na spanning; zeg wat je geruststelt.

• Nieuwsgierig / geïnteresseerd – opent gesprekken (“Vertel eens meer over…”).

• Energiek / gemotiveerd – koppel aan actie (“Ik ga nu 20 minuten…”).

• Vertrouwen / zelfverzekerd – benoem bewijs (“Ik heb dit eerder gekund”).

• Speels / licht / humor – verlaagt spanning; let op timing en context.

• Verbonden / gezien – cruciaal in relaties; bedank expliciet.

• Ontroerd / bewogen – geef woorden aan betekenis (“Dit raakt me omdat…”).

• Geïnspireerd / creatief – benoem trigger (boek, persoon, moment).

• Tevreden / voldaan – rond taak bewust af; vier kleine successen.

Tip: kies dagelijks één woord uit deze positieve lijst en noteer wanneer je het voelde, waar in je lichaam je het merkte en welk gedrag daarbij paste. Zo bouw je een eigen “woordenboek in actie”.

Negatieve emoties lijst

Negatieve emoties zijn niet “fout”; ze zijn informatief. Ze geven grenzen, waarden en behoeften aan. Gebruik onderstaande woorden om precies te benoemen wat er speelt:

• Angstig / bezorgd / nerveus – brengt je in waakstand; check feiten & adem langer uit.

• Bang / paniekerig / overweldigd – verklein de taak, vraag steun, aard jezelf (voel je voeten).

• Verdrietig / somber / rouwend – erken verlies; plan steunmomenten.

• Boos / geïrriteerd / verontwaardigd / woedend – beschermt grenzen; vertraag actie.

• Schaamtevol / beschaamd – vraag je af: “Wat is mijn groeistap?” i.p.v. “Wat ben ik waard?”

• Schuldig – maak onderscheid tussen spijt en zelfveroordeling; bied herstel waar mogelijk.

• Jaloers / afgunstig – transformeer naar verlangen (“Dit wil ik ook leren/ervaren”).

• Walging / weerzin – signaal van afbakening; onderzoek of het gaat om waarden of veiligheid.

• Eenzaam / afgewezen / buitengesloten – plan verbinding: één telefoontje, een wandeling samen.

• Moe / leeg / uitgeput – vraag: “Is het stress, slaaptekort of overprikkeling?”

• Verward / besluiteloos – verzamel informatie, kies een micro-beslissing.

Herinnering: als je een negatief woord kiest, voeg dan een behoefte toe: rust, duidelijkheid, steun, autonomie, erkenning, veiligheid, zingeving, plezier. Zo vertaal je emotie naar actie.

Gemengde/ambivalente gevoelens

Je kunt tegelijk trots én gespannen zijn voor een presentatie; blij voor een vriend(in) én prikkels van afgunst voelen. Schrijf beide kanten op, geef ze een kleine score (0–10), en vraag: “Welke behoefte hoort bij elk deel?” Zo maak je ruimte zonder te hoeven kiezen wie “gelijk” heeft.

Intensiteitsschaal: van mild naar heftig

Voorbeeldladders:

• Irritatie → boos → kwaad → woedend → razend

• Onrust → gespannen → angstig → paniekerig → verlamd

• Teleurstelling → verdriet → somber → radeloos → wanhopig

• Tevreden → blij → opgetogen → euforisch → extatisch

Kies het meest precieze woord én het juiste niveau. Dat voorkomt overreactie.

Lichaamssignalen & gevoelens

Let op ademhaling, spierspanning, temperatuur, hartslag, houding en gezichtsexpressie. Label ze kort: “Knoop in mijn maag” (angst), “Warm in mijn borst” (verbondenheid), “Klemkaak” (frustratie). Dit maakt reguleren concreet.

Emoties in relaties & communicatie

Gebruik ik-boodschappen: “Ik voel me… wanneer… en ik heb nodig…”. Voeg één verzoek toe dat uitvoerbaar is. Luister terug: “Hoor ik je zeggen dat je je…” – dat schept veiligheid.

Emoties op het werk

Check-ins met een mini gevoelens en emoties lijst aan het begin van vergaderingen verhelderen energie en risico’s. Leidinggevenden normaliseren emoties door voorbeeldtaal en duidelijke grenzen (“hard op de inhoud, zacht op de relatie”).

Emoties bij kinderen & jongeren

Werk met pictogrammen, kleuren of een lijst met gevoelens en emoties op niveau. Speel het “woorden-zoekspel”: benoem drie gevoelens die je vandaag zag bij jezelf of in een verhaal.

Culturele en contextuele verschillen

Woorden en toon variëren per cultuur en subcultuur (gezin, school, team). Vraag nieuwsgierig door zonder te corrigeren; maak samen een micro-woordenboek.

Praktische tools: emotiewiel & dagboek

Een emotiewiel (geïnspireerd op Plutchik) en een dagboek met drie kolommen (gebeurtenis – gevoel – behoefte/actie) versnellen je leercurve. Voor een verdiepende uitleg over emoties en regulatie kun je terecht bij het Trimbos-instituut.

Oefeningen (RAIN/STOP/Labelen)

• RAIN: Recognize, Allow, Investigate, Nurture.

• STOP: Stop, Take a breath, Observe, Proceed.

• Labelen: noem 1–3 woorden uit je lijst emoties; voel 90 seconden; kies gedrag.

Veelgemaakte fouten met emotiewoorden

• Labelen van personen (“jij bént boos”) i.p.v. toestanden (“jij vóelt boos”).

• Eén woord voor alles (“druk”) – verlies aan nuance.

• Emoties gebruiken als argument (“Ik voel dit dus het is waar”) in plaats van als informatie.

FAQ – gevoelens en emoties lijst

1) Is het erg om “negatieve” emoties te voelen?
Nee. Ze zijn signalen. Doel: luisteren, leren, handelen – niet onderdrukken.

2) Hoe vaak moet ik met een emotie lijst werken?
Dagelijks 2–3 minuten is genoeg: 1 woord kiezen, 1 behoefte benoemen, 1 actie zetten.

3) Wat als ik niets voel of het niet kan benoemen?
Begin bij het lichaam (adem, hartslag, spierspanning). Kies desnoods uit drie woorden: blij/angstig/boos.

4) Helpt dit bij conflicten?
Ja. Precisie + pauze + verzoek = minder escalatie, meer samenwerking.

5) Welke apps of tools zijn handig?
Mood-tracking, ademhalingsapps, of een printbare lijst van emoties naast je bureau.

6) Wat als mijn emotiewoorden botsen met die van mijn cultuur/gezin/werk?
Maak gemeenschappelijke taal: definieer 10 kernwoorden die jullie samen gebruiken.

Conclusie & vervolgstappen

Met een rijke woordenschat kun je emoties zien, noemen, sturen. Deze gids gaf je een brede emoties en gevoelens lijst, inclusief intensiteitsschalen, context, oefeningen en veelgemaakte valkuilen. Kies vandaag één woord, één behoefte en één kleine actie. Herhaal morgen. Zo groeit je emotionele spier.

Wil je dat ik een printbare emotie lijst (positief/negatief) of een A–Z-poster opmaak? Zeg: “Maak een printversie” en ik zet ’m voor je klaar.
Wil je dieper? Zeg: “continue writing from here” voor uitgebreide voorbeelden per categorie (werk, gezin, studie) en meer oefenbladen.